10 Tác hại của Stress ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe

Stress là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước áp lực, nhưng khi căng thẳng kéo dài, nó có thể trở thành nguy cơ tiềm ẩn gây hại cho cả sức khỏe thể chất lẫn tâm lý. Nhiều nghiên cứu cho thấy tác hại của stress không chỉ dừng lại ở việc mệt mỏi, mất ngủ hay giảm tập trung, mà còn có thể dẫn đến rối loạn lo âu, suy nhược cơ thể, giảm miễn dịch và thậm chí làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính. Việc hiểu rõ tác hại của stress ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể và nhận diện sớm các biểu hiện stress là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe toàn diện.

1. Stress là gì? Vì sao chúng ta dễ rơi vào căng thẳng?

Stress (căng thẳng) là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi đối diện áp lực, thách thức hoặc những yếu tố gây lo âu trong cuộc sống. Khi gặp tình huống căng thẳng, hệ thần kinh sẽ kích hoạt hormone cortisol và adrenaline để giúp cơ thể “sẵn sàng chiến đấu”. Tuy nhiên, nếu tình trạng căng thẳng diễn ra thường xuyên hoặc kéo dài, nó trở thành stress nặng, gây ra hàng loạt ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, sức khỏe và hành vi. Đây cũng là lý do ngày càng nhiều người gặp phải stress nghiêm trọng mà không nhận ra.

Trong môi trường làm việc, học tập và cuộc sống hiện đại, áp lực tài chính, công việc, mối quan hệ, kỳ vọng xã hội… khiến stress trở thành “người bạn đồng hành” không mời mà đến. Việc hiểu rõ tác hại của stress là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe tinh thần và thể chất.

2. Triệu chứng và biểu hiện stress thường gặp

Nhận diện sớm biểu hiện stress giúp ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là những dấu hiệu stress phổ biến ở ba nhóm: tâm lý, sức khỏe và hành vi.

2.1. Biểu hiện tâm lý

• Lo âu không rõ lý do
• Dễ cáu gắt, nóng nảy
• Cảm xúc bất ổn, dễ buồn bã
• Luôn cảm thấy áp lực, bị “quá tải”
• Mất hứng thú với công việc, sở thích

2.2. Biểu hiện sức khỏe

• Đau đầu, choáng váng
• Tim đập nhanh
• Khó thở, tức ngực
• Mệt mỏi kéo dài
• Đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa
• Rối loạn hormone, tăng cortisol

2.3. Biểu hiện hành vi

• Mất ngủ hoặc ngủ chập chờn
• Giảm tập trung, giảm hiệu suất làm việc
• Ăn quá nhiều hoặc bỏ ăn
• Có xu hướng dùng rượu, thuốc lá để giải tỏa
• Xa lánh mọi người

3. Tác hại của stress: Những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe

3.1. Stress gây mất ngủ kéo dài

Một trong những tác hại của stress rõ rệt và phổ biến nhất chính là rối loạn giấc ngủ. Khi cơ thể chịu áp lực, não bộ liên tục ở trạng thái cảnh giác, không thể “tắt” để bước vào chế độ nghỉ ngơi. Lúc này, hormone cortisol tăng cao khiến cơ thể tỉnh táo quá mức, cảm xúc trở nên nhạy hơn và đầu óc luôn quay cuồng với những suy nghĩ khó kiểm soát.

Hệ quả là giấc ngủ bị ảnh hưởng nghiêm trọng: khó chìm vào giấc, ngủ chập chờn, tỉnh dậy nhiều lần giữa đêm, hoặc sáng dậy vẫn thấy uể oải và mất năng lượng. Về lâu dài, tình trạng này không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn kéo theo nhiều vấn đề khác như đau đầu, thiếu tập trung, suy nhược thần kinh, suy giảm trí nhớ và làm giảm hiệu suất làm việc đáng kể.

3.2. Giảm tập trung và suy giảm nhận thức

Cortisol là hormone căng thẳng chính được giải phóng bởi tuyến thượng thận. Khi cơ thể phải chịu đựng căng thẳng kéo dài và liên tục, Cortisol tăng liên tục khiến não bộ bị quá tải, đặc biệt là vùng hippocampus nơi xử lý trí nhớ và khả năng học tập.

Stress lâu ngày dẫn đến:

• Giảm khả năng tập trung
• Giảm hiệu suất công việc
• Khó ra quyết định
• Dễ quên, “não cá vàng”

Đây là hậu quả stress thường gặp ở người trẻ đang chịu áp lực công việc, deadline và học tập.

3.3. Stress gây ảnh hưởng đến hệ miễn dịch

Một trong những tác hại của stress là giảm miễn dịch.

Khi stress kéo dài:

• Cortisol cao làm ức chế hoạt động của tế bào miễn dịch
• Cơ thể dễ nhiễm bệnh hơn: cảm cúm, viêm họng, dị ứng
• Vết thương lâu lành
• Nguy cơ viêm nhiễm tăng cao

Những người làm việc dưới áp lực cao thường xuyên mắc bệnh vặt chính là vì lý do này.

3.4. Suy nhược cơ thể

Căng thẳng kéo dài khiến cơ thể luôn trong trạng thái “báo động”, dẫn đến tiêu hao năng lượng nhanh hơn bình thường.

Biểu hiện của suy nhược cơ thể do stress:

• Luôn cảm thấy mệt mỏi dù ngủ đủ
• Cơ thể yếu, không còn sức lực
• Đau nhức cơ bắp
• Giảm sức chịu đựng
• Chóng mặt

Nếu stress nghiêm trọng, mất ngủ kèm theo suy nhược có thể trở thành vòng xoáy nguy hiểm.

3.5. Stress làm tăng nguy cơ rối loạn lo âu và trầm cảm

Đây là một trong những tác hại đáng sợ nhất của căng thẳng. Khi stress kéo dài, cơ thể liên tục tiết ra các hormone gây kích thích quá mức, khiến não bộ mất cân bằng và dẫn đến hàng loạt vấn đề tâm lý như:

• Rối loạn lo âu
• Hoảng loạn
• Trầm cảm nhẹ đến nặng
• Rối loạn cảm xúc

3.6. Tác động lên tim mạch: nhịp tim nhanh, huyết áp cao

Căng thẳng khiến tim phải hoạt động nhanh hơn để bơm máu, tăng nhịp tim và huyết áp.

Hậu quả:

• Nguy cơ cao huyết áp
• Đau thắt ngực
• Rối loạn nhịp tim
• Tăng nguy cơ bệnh tim mạch

Những người làm việc nhiều giờ, ít ngủ và liên tục chịu áp lực thường gặp nhóm vấn đề này.

3.7. Rối loạn tiêu hóa và dạ dày

Não và ruột có mối liên kết chặt chẽ thông qua hệ trục “não – ruột”.

Khi căng thẳng, não gửi tín hiệu khiến hệ tiêu hóa hoạt động bất thường, dẫn đến:

• Đau dạ dày
• Buồn nôn
• Chướng bụng
• Rối loạn tiêu hóa
• Hội chứng ruột kích thích (IBS)

3.8. Stress làm rối loạn hormone

Cortisol tăng làm đảo lộn toàn bộ hệ nội tiết.

Hậu quả:

• Rối loạn kinh nguyệt (ở nữ)
• Tăng cân nhanh, đặc biệt là vùng bụng
• Khó kiểm soát cảm xúc

Nếu không giải quyết, rối loạn hormone kéo dài có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng khác.

3.9. Stress và tác hại lên hành vi xã hội

Không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe, stress còn tác động mạnh đến hành vi:

• Ngại giao tiếp, muốn thu mình
• Dễ nổi nóng, mất kiểm soát cảm xúc
• Giảm động lực làm việc
• Dễ đưa ra quyết định sai lầm
• Có xu hướng tìm đến rượu, thuốc lá, đồ ăn nhanh

Những hành vi này khiến stress càng nặng hơn, tạo thành vòng luẩn quẩn.

4. Hậu quả stress lâu dài nếu không được kiểm soát

Nếu bỏ mặc căng thẳng quá lâu, bạn có thể đối diện với nhiều hậu quả nguy hiểm:

• Trầm cảm nặng
• Rối loạn lo âu mãn tính
• Kiệt sức thần kinh
• Bệnh tim mạch
• Tai biến mạch máu não
• Mất ngủ mãn tính
• Mất khả năng tập trung và suy giảm trí nhớ nghiêm trọng
• Chất lượng sống tụt dốc

Theo nghiên cứu của Abiola Keller và cộng sự (2012) chỉ ra rằng: Nhóm người “báo cáo rất nhiều stress” và “có cảm nhận rằng stress ảnh hưởng mạnh tới sức khỏe” có tăng nguy cơ tử vong sớm 43% so với người không stress hoặc không cho stress ảnh hưởng sức khỏe.

Tác hại của stress không chỉ dừng lại ở cảm xúc tiêu cực mà còn ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tâm lý, thể chất và hành vi. Stress nặng, stress nghiêm trọng có thể gây mất ngủ, giảm tập trung, suy giảm miễn dịch, rối loạn lo âu, thậm chí trầm cảm. Hiểu đúng và nhận diện sớm triệu chứng stress sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân, điều chỉnh lối sống và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết.

Cuộc sống hiện đại nhiều áp lực, nhưng việc chăm sóc sức khỏe tinh thần là điều hoàn toàn có thể thực hiện và đáng được ưu tiên mỗi ngày.

Nguồn tham khảo: Keller, A., Litzelman, K., Wisk, L. E., Maddox, T., Cheng, E. R., Creswell, P. D., & Witt, W. P. (2012). Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality.Health Psychology, 31(5), 677–684. Truy cập tại: https://doi.org/10.1037/a0026743